ZORGEN VOOR MENSEN IS MENSEN-WERK:
EEN RELATIONELE ETHIEK ALS ZORGKOMPAS
voorafgaand:
- moraal:
het geheel van heersende opvattingen, regels, gewoonten en gebruiken op grond waarvan menselijk gedrag wordt aangeduid als “goed” of “slecht, kwaad”, “juist” of “onjuist”, “geoorloofd” of “ongeoorloofd”, “verantwoord” of “onverantwoord” ect. Moraal is een geheel van normen en waarden aangaande (specifieke aspecten van) het menselijk handelen. - ethiek:
ethiek is de wetenschappelijk-filosofische reflectie op de moraal. ethische reflectie draagt bij tot de zorgvuldige afweging van en keuze tussen opties, wanneer waarden van de keuze-opties ambivalent of conflicterend zijn. Ethisch handelen vooronderstelt de gevoeligheid voor deze dilemma’s in de eigen leef- en werkwereld, en de kritische ingesteldheid om na reflectie een verantwoordbare “best mogelijke” keuze te maken
Voor zorgGroep antwerpen is zorgen voor mensen in wezen relationeel:
zorg is ontmoeting tussen mensen, waarin de ene de andere bijstaat om in en doorheen diens kwetsbaarheid het eigen leven richting en zin te geven. We luisteren respectvol, met een open hart en met het engagement om vanuit ons professioneel kennen en kunnen tegemoet te komen aan de noden, vragen en verwachtingen van de zorgvrager. De trialoog, het voortdurende gesprek tussen de bewoner, diens naasten en de professional is daarom als “instrument” voor dit mensen-werk van de grootste waarde.
In het zorgen voor kwetsbare mensen worden we vaak aangesproken op de morele normen en waarden die we hanteren: we proberen zo veel als mogelijk het goede te doen en het kwade te vermijden. De menselijke waardigheid erkennen en het ondersteunen van kwetsbaren om een zo volwaardig en menselijk mogelijk leven te leiden, is ons hoogste goed.
In een aantal situaties is het bepalen van wat we daarvoor dienen te doen (of te laten) echter minder evident, omdat waarden conflicterend kunnen zijn, omdat “het goede doen” ook negatieve gevolgen zou kunnen hebben, … Of omdat er eenvoudigweg geen “goede” keuze te maken valt, en het om kiezen tussen pest en cholera gaat. In die gevallen worden we geconfronteerd met een moreel dilemma. Ons dagdagelijkse richtsnoer is dan niet in staat ons te leiden naar de “juiste” keuze in zorgverlening.
Zeker in die moeilijke situaties hebben we een kompas nodig, dat ons toont hoe we verder kunnen. Dan is ethische reflectie noodzakelijk: het vanuit de werkelijkheid nadenken over en afwegen van de verschillende keuze-opties, op zoek naar “wat goed om doen is”, in vele gevallen “het minste kwaad”. De ethische reflectie geeft in die omstandigheden richting aan ons professionele handelen.
zorgGroep antwerpen kiest daarbij resoluut voor het model van de relationele ethiek. Deze ethiek stelt de relatie tussen zorgvrager en zorggever als wezenlijk voor de zorg, en helpt ons over deze morele dilemma’s nadenken vanuit de waarden van (mede-)menselijkheid, verbondenheid, waardigheid en uniciteit.
Ethische reflectie gebeurt eerst én laatst in trialoog, in het voortdurende overleg met bewoners en hun naasten. En zo ver en lang als mogelijk heeft de bewoner zelf ook het laatste woord daarin. We kunnen niet anders dan diens keuzes, gemaakt na zorgvuldig belichten van voor- en nadelen, mogelijke risico’s en effecten te respecteren en zo mogelijk ook volgen. En op zoek gaan naar menselijk mogelijke manieren om die keuzes te ondersteunen. Omdat zorg ons engagement is om in relatie met de bewoner en diens naasten samen op weg te gaan.
Als wzc van zorgGroep antwerpen geven we de medewerkers en de multidisciplinaire teams de mogelijkheden om deze keuze voor relationele ethiek waar te maken: we creëren overlegmogelijkheden “op de vloer” telkens wanneer een medewerker zich geconfronteerd weet met een moreel dilemma, we voorzien in kundige begeleiding voor dit ethisch overleg, we ondersteunen hen om hierover met bewoner en naasten in overleg te gaan. En bovenal zorgen we voor een klimaat van respect en sereniteit, nodig om elkaar te horen en samen waardige keuzes te maken.
Om dit mogelijk te maken organiseren we in het wzc ook een forum, waar – wanneer de vraag zich stelt aan de hand van een concrete casus, maar evenzeer in een bredere context – door samenspraak en overleg, werk wordt gemaakt van een sterk relationeel-ethisch kompas voor onze zorg (gezamenlijke standpuntbepaling, ontwikkeling ondersteunende methodieken en documenten, zorg voor de zorgenden, … )
Het hoeft geen twijfel dat dergelijke oriëntatie raakt aan het waarden-gedreven karakter van onze organisatie. Voor bestuur en management van ons woonzorgcentrum is relationele ethiek richtinggevend in het besturen en managen van de organisatie. Enkel dan kan een relationele zorg-ethiek immers groeien en bloeien…